Nghi Long: Di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật Nhà thờ họ Nguyễn Bá - Chi 2

Thứ ba - 17/12/2024 20:26

Thưa bà con và các bạn!
Dòng họ Nguyễn Bá - chi 2, làng Vĩnh Long là một trong những chi phái của dòng họ Nguyễn Đình - Thái sư Cương quốc công Nguyễn Xí. Ông tổ của dòng họ Nguyễn Bá là hậu duệ đời thứ 11 (tính từ Thái sư Cương Quốc công Nguyễn Xí). Đến nay, dòng họ đã trải qua 17 đời. Ở thời kỳ nào, dòng họ cũng có những đóng góp cho quê hương, đất nước như: ông tổ Chưởng Lộc hầu Nguyễn Bá Đỉnh, Chưởng Đức bá Nguyễn Bá Khiêm, Dịch mục Nguyễn Văn Mẫn, Nguyễn Bá Diện, Nguyễn Bá Nga, Nguyễn Đạo Quang, Nguyễn Bá Khuê, ...

Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, hậu duệ của dòng họ Nguyễn Bá đã hăng hái lên đường tham gia kháng chiến, có 9 người con đã hy sinh, có 1 Bà mẹ Việt Nam anh hùng (mẹ Nguyễn Thị Quảng).
Tiếp nối truyền thống tốt đẹp của tiền nhân, hiện nay, con cháu của dòng họ Nguyễn Bá chi II đều cố gắng học tập và tu dưỡng, cần cù lao động, tiếp tục có nhiều cống hiến cho xã hội trên các lĩnh vực như Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Bá Đào, Giáo sư, Tiến sỹ Nguyễn Thị Huệ, Đại tá Nguyễn Bá Nhuận...cùng hàng trăm thạc sỹ, cử nhân, kỹ sư, bác sỹ...đang tiếp tục đóng góp cho quê hương, đất nước trên các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Nhà thờ họ Nguyễn Bá - Chi 2 được xây dựng vào năm 1854 đời vua Tự Đức tại thôn Thượng, xã Kim Khê, tổng Kim Nguyên, huyện Nghi Lộc (xóm 5, nay là xóm Vĩnh Long, xã Nghi Long, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An). Trải qua các thời kỳ lịch sử, mặc dù địa danh có nhiều thay đổi nhưng di tích vẫn giữ nguyên vị trí ban đầu. Nhà thờ họ Nguyễn Bá - Chi 2 được xây để thờ ông Nguyễn Bá Đỉnh - người được phong tước Chưởng Lộc hầu và các vị tiên linh trong dòng họ. Trong đó có một số nhân vật có nhiều công lao, đóng góp quan trọng cho nhân dân, đất nước, tiêu biểu như Nguyễn Bá Đỉnh, Nguyễn Văn Mẫn, Ông Nguyễn Bá Diện (Đời thứ 14):
Không những là nơi thờ tự nhiều nhân vật lịch sử, Nhà thờ họ Nguyễn Bá Chi 2 còn là nơi diễn ra nhiều sự kiện lịch sử quam trọng của địa phương, cụ thể như năm 1930 là nơi hoạt động hội họp, bàn bạc kế hoạch giác ngộ cách mạng cho quần chúng nhân dân, xây dựng các tổ chức để tập hợp lực lượng đấu tranh của Chi bộ Kim Khê. Giai đoạn 1967 – 1968, nhà thờ được sử dụng làm nơi đặt thiết bị thông tin liên lạc cho đơn vị pháo cao xạ bảo vệ cầu Cấm và đồi 200, máy móc được đặt tại nhà thờ; Năm 1968, dân quân du kích và đội trực chiến xã đã phối hợp cùng với bộ đội bắn rơi hàng chục máy bay địch, bắt sống một phi công Mỹ đưa về giam tại Hậu đường của nhà thờ họ Nguyễn Bá. Năm 1969 – 1972, nhà thờ được sử dụng làm nơi sơ cứu bộ đội và dân quân du kích bị thương.
Nhà thờ họ Nguyễn Bá - Chi 2 còn là công trình kiến trúc đẹp, cổ kính có nhiều giá trị quý báu về lịch sử, văn hóa và kiến trúc nghệ thuật tồn tại hơn một thế kỷ, gắn liền với nhiều thế hệ, với những thăng trầm của lịch sử. Đâycòn là nơi chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử trọng đại của địa phương, là những minh chứng hùng hồn cho tinh thần chiến đấu anh dũng, quật cường của nhân dân Nghi Long nói riêng và nhân dân Nghi Lộc, Nghệ An nói chung, bổ sung thêm những cứ liệu phục vụ công tác nghiên cứu lịch sử địa phương, lịch sử dân tộc.
Mặt khác, dòng họ Nguyễn Bá chi II là hậu duệ của Thái sư Cương quốc công Nguyễn Xí. Tại nhà thờ còn lưu giữ nhiều hiện vật cổ, quý như gia phả, câu đối, bằng cấp... và còn lưu giữ được bằng cấp cho một chức quan làm trong lĩnh vực bưu chính lúc bấy giờ.
Nhà thờ họ Nguyễn Bá chi 2 là nơi sinh hoạt văn hóa tâm linh, nơi cố kết tình cảm bền chặt của con cháu trong dòng họ. Giá trị văn hóa được thể hiện thông qua hoạt động của hậu duệ hướng về tiên tổ như lễ tế tổ, lễ giỗ các vị tiên tổ.... Các hoạt động ấy vừa nhằm tri ân công lao của tổ tiên, thể hiện đạo lý “uống nước nhớ nguồn”, cũng đồng thời là dịp để hậu thế gửi gắm niềm tin, mong muốn được “âm phù” cho cuộc sống tương lai tốt đẹp hơn.
Nhà thờ họ Nguyễn Bá chi 2 gồm 2 toà công trình gốc được giữ gìn tương đối nguyên vẹn. Vị trí của nhà thờ ở nơi cao ráo, khuôn viên rộng rãi, thoáng mát. Khung nhà bằng gỗ được lựa chọn tỷ mỉ nhằm đảm bảo độ chắc, bền, phù hợp với khí hậu khắc nghiệt của miền Trung. Các hoa văn không phải trang trí một cách ngẫu nhiên mà có sự chọn lựa, mỗi hình ảnh mang những thông điệp khác nhau của tổ tiên truyền cho hậu thế. Ngoài ra, ở nhà thờ còn lưu giữ nhiều hiện vật cổ, quý như long ngai, hương án, …Đây là những cổ vật quý, vừa mang tính lịch sử nhưng vẫn đậm chất nghệ thuật, bởi trên đó khắc hoạ phong phú và sinh động các đề tài truyền thống như tứ linh, tứ quý, ...thể hiện trình độ, tay nghề của nghệ nhân, góp phần vào việc nghiên cứu phong cách và hình thức thể hiện mỹ thuật của các triều đại phong kiến.
Với những giá trị như trên của Di tích, UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành quyết định số 6372/QĐ.UBND ngày 28/12/2017 xếp hạng Nhà thờ họ Nguyễn Bá chi 2 là di tích lịch sử - kiến trúc nghệ thuật cấp tỉnh. Đây là di tích đầu tiên trên địa bàn xã Nghi Long được xếp hạng; cùng với Đền thờ Nguyễn Xí, đây là một trong 2 di tích trên địa bàn huyện được xếp hạng loại hình kiến trúc nghệ thuật. Việc công nhận di tích lịch sử kiến trúc nghệ thuật đã tạo ra hành lang pháp lý quang trọng để bảo vệ và phát huy tốt giá trị di tích trong thời gian tới.
Một số hình ảnh minh hoạt: